Imperializm rosyjski

Tematem mojej pracy będzie ekspansja terytorialna i polityczna Rosji od 1795 do 1914 r. Uważam, że jest to zjawisko godne uwagi, ponieważ wszystkie wydarzenia związane z Imperium Rosyjskim mają swój wpływ na Polskę, a również Europę. Począwszy od podboju Rusi przez Mongołów, co po jakimś czasie sprawiło, iż jeden z nielicznych książąt polskich, bliski mianowania się królem Polski w niełatwych czasach rozbicia dzielnicowego, Henryk II Pobożny poległ podczas walki z najeźdźcą. Mimo, że to nie Rusini najechali na Polskę, to jednak bardzo często pewne fakty dotyczące Europy Wschodniej będą łączyły Polskę i Rosję, które mimo pewnych momentów słabości, jak rozbicie dzielnicowe w Polsce czy niejednolite państwo rosyjskie, zawsze będą hegemonami tej części Europy. Następnie warto wspomnieć o zjednoczeniu Rosji, dynastia Rurykowiczów rządząca w Wielkim Księstwie Moskiewskim zjednoczyła ziemie rosyjskie w 1547 roku co umocniło pozycję rosyjską w Europie, która była dość wątpliwa. Wszystko zmieniło się około 150 lat później, kiedy państwo rosyjskie przeżyło prawdziwy rozkwit za sprawą genialnego cara, nie bez powodu nazywanego Wielkim, czyli Piotra I. Podróżował on po Europie, poznał kulturę europejską, a następnie wprowadzał, jakże potrzebne dla Rosji reformy i zmiany kulturowe, chociażby w zachowaniu szlachty rosyjskiej i ich stroju, wyglądzie. Ponadto Piotr I wygrał 21-letnią wojnę ze Szwedami trwającą od 1700 do 1721 roku. Po kilkudziesięciu latach na carskim tronie zasiadła kolejna wielka caryca Katarzyna II, nazywana również Semiramidą północy. Rozwinęła państwo rosyjskie pod względem terytorialnym, doprowadzając do skutecznego rozbioru Polski, wygrywając również inne wojny, które umożliwiły Rosji dostęp od Morza Czarnego. To właśnie od 1795 roku, czyli daty III Rozbioru Polski i kolejnego sukcesu Katarzyny II Wielkiej rozpocznę moją pracę na temat reform, zmian, ekspansji terytorialnej i polityki rosyjskiej, a także wszystkiego co porusza temat społeczeństwa rosyjskiego i mam nadzieję, że w umiejętny sposób, przy pomocy wielu prac historycznych, a także opinii wielu historyków przybliżę mój własny punkt widzenia na ten temat.

Następnym carem w 1796 roku został Paweł I syn ,,Semiramidy Północy”. Mimo jego krótkich, bo zaledwie 5 letnich rządów zdążył zrazić do siebie szlachtę i duchowieństwo przez manifest, który ograniczał pracę pańszczyźnianą.

Ponadto warto wspomnieć, że wielką miłością cara była armia, czego dowodem była reorganizacja jej struktury. W polityce zagranicznej Rosja dołączyła do Wielkiej Brytanii, Austrii i Turcji tworząc II Koalicję Antyfrancuską. Następnie wypowiedziała wojnę rewolucyjnej Francji.

Jako, że na wszystkich frontach atakowanych przez Rosjan sojusznicy nie wykazali wsparcia, Paweł I wycofał wojska do Rosji. Poza tym w 1801 roku wcielił królestwo Jerzego XII w tereny swojego Imperium. Uważam, że gdyby rządził dłużej mógłby być równie dobrym władcą, co Katarzyna II. W ramach ciekawostki warto wspomnieć, że pochodzenie Pawła I Romanowa owiane jest wieloma plotkami. Według oficjalnej informacji jest on synem Piotra III i Katarzyny II, aczkolwiek plotkowano, iż faktycznym ojcem był Siergiej Sałtykow, jeden z wielu kochanków przyszłej carycy Rosji.

Następcą został najstarszy syn cesarza i Marii Fiodorownej, czyli Aleksander I.

Pierwsze jego dekrety zwiększały rolę Senatu, reform w szkolnictwie, rehabilitacji ludzi usuniętych przez ojca z urzędów i wojska. Oprócz tego utworzył uniwersytety w Kazaniu i Charkowie i reaktywował Uniwersytet Wileński. Aleksander I był przyjaźnie nastawiony wobec Polaków, ministrem spraw zagranicznych był jego przyjaciel Adam Czartoryski.

Po zdobyciu terytorium Gruzji w 1801 roku Imperium Rosyjskie prowadziło wojnę z Persją do 1813 roku, w wyniku której Dagestan i północny Azerbejdżan razem z Baku trafił w ręce Rosjan.

Ponadto w latach 1806-1812 prowadzono wojnę z Turcją, a w jej wyniku, na mocy traktatu pokojowego w Bukareszcie, Rosja uzyskała Besarabię. Oprócz tego w 1808 roku

Aleksander I wystąpił przeciw Szwecji i w krótkim czasie jego siły zajęły Finlandię i wyspy Alandzkie na Bałtyku. Władca chciał zachować neutralność w zachodnioeuropejskich kwestiach i w latach odpowiednio 1801 i 1802 Imperium Rosyjskie zawarło traktat o pokoju i przyjaźni z Francją i Prusami. W wyniku działań Napoleona we Francji stosunki rosyjsko-francuskie uległy pogorszeniu. W 1805 roku Rosja dołączyła do koalicji antyfrancuskiej, tym razem zawiązanej przez Anglię, Austrię i Szwecję. Zgodnie z warunkami paktu, podczas najazdu Francuzów na Austrię w 1806 roku i na Prusy w 1807, w bitwach pod Austerlitz (1805 r.) Iławą i Frydlandem (1807 r.) uczestniczył rosyjski oddział wojskowy marszałka Michaiła Kutuzowa. W lipcu 1807 roku Napoleon I spotkał się z Aleksandrem I w Tylży, gdzie cesarze zawarli traktat pokojowy. Na mocy traktatów pokojowych powstało zależne od Francji Księstwo Warszawskie. Pozorna przyjaźń trwała do 1811 roku, kiedy to obaj zaczęli intensywne przygotowania do wojny, a nieufność między nimi narastała. W czerwcu 1812 roku Wielka Armia Napoleona licząca ok.450 tysięcy ludzi ruszyła przez Smoleńsk na Moskwę. Aleksander I dysponował tylko 270 tys. żołnierzy, więc zastosował taktykę nazwaną później ,,generał mróz”.

Mimo, że Bonaparte ze swoją armią opanowali Moskwę to car rosyjski nie odpowiadał na rokowania pokojowe. Ostatecznie z Rosji wróciło tylko 6% Wielkiej Armii, czyli około 27 tysięcy żołnierzy. Poza generałem mrozem do takiego obrotu wydarzeń przyczynił się również wspominany już przeze mnie Marszałek Michaił Kutuzow.

Aleksander I jako wyzwoliciel Europy był jednym z głównych autorów postanowień kongresu we Wiedniu. Ponadto utworzono Święte Przymierze pomiędzy Rosją, głównym jego ogniwem, Austrią i Prusami. Car zmarł w 1825 roku.

Według rosyjskiego historyka prof. Olega Sokołowa car kierował się nienawiścią do Napoleona, a jego polityka wywołała dalekosiężne, fatalne skutki dla Europy, w których Prusy stały się potęgą, początkiem dla wielkich Niemiec, a następnie była I i II wojna światowa. Nie podzielam jego opinii, zgadzam się tylko ze stwierdzeniem, iż Aleksander nienawidził Napoleona, na co wskazywałaby wielka sława Napoleona, której rosyjski cesarz pragnął równie mocno. Pomimo to, moim zdaniem Aleksander I uratował Europę i Rosję przed upadkiem. Był bardzo dobrym władcą. Kolejnym carem Imperium Rosyjskiego został Mikołaj I Romanow, młodszy brat swojego poprzednika. Rządził Rosją przez 30 lat, do swojej śmierci w 1855 roku.

Pierwszym oporem, z którym spotkał się nowy cesarz było powstanie ,,dekabrystów”, czyli oficerów szlacheckich, którzy zamierzali wprowadzić konstytucyjne rządy gwarantujące więcej swobód obywatelskich. Władca, chcąc uniknąć podobnych problemów w przyszłości, rozbudował administrację państwową. Oprócz tego Mikołaj I sukcesem zakończył kodyfikację praw w całym państwie i reformę finansową. Korzystając z zaangażowania Rosjan na Bałkanach, Persja rozpoczęła podbój ziem zagarniętych na Kaukazie przez Imperium Rosyjskie. Początkowo wojska perskie odnosiły sukcesy, lecz po krótkim czasie zostały one zmasakrowane przez oddziały Feldmarszałka Iwana Paskiewicza, który wkroczył na terytorium Persji i opanował Armenię oraz Azerbejdżan. Tego samego roku zawarto układ pokojowy, w którym ziemie te przypadły Rosji. Oprócz tego Imperium Rosyjskie było w stanie wojny z Turcją do sierpnia 1829 roku, zakończonej traktatem w Adrianopolu, na mocy którego Rosja zdobyła tereny na północ od delty Dunaju i o terytoria Abchazji. Oprócz tego Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzna trafiły pod protektorat carski. Poza tym Mikołaj I miał problem z podporządkowaniem sobie ludów Dagestanu, Osetyjczyków, a przede wszystkim Czeczenów, którzy prowadzili swoją wojnę z Rosją przez 30 lat.

Powstanie listopadowe, które wybuchło w 1830 roku zmusiło cara do wysłania 115 tysięcznej armii pod dowództwem Iwana Dybicza. Powstanie stłumiono, a w 1832 roku wprowadzono Statut Organiczny, który włączał ziemie Królestwa Polskiego do Rosji. W ramach ciekawostki wspomnę, że podczas konfiskaty majątków car nakazał zniszczyć lub sprzedać portrety przedstawiające członków ważnych rodów w Rzeczpospolitej, Potockich i Sapiehów. W 1839 roku zamknięte zostały uniwersytety Wileński i Warszawski. Ukaz czerwcowy dotyczył chłopów Królestwa Polskiego. Ustanowiono go ze względu na rabację chłopską w Galicji. Miał na celu uniemożliwienie buntowania się chłopów na terenie Królestwa Polskiego. Poza tym rosyjskie wojska wystąpiły przeciwko siłom powstania w Rzeczypospolitej Krakowskiej w 1846 roku. ,,Żandarm Europy” w 1849 roku wysłał również swoje oddziały, aby pomóc cesarzowi austriackiemu w pokonaniu powstańców węgierskich w okresie Wiosny Ludów. Oprócz tego, gdy w 1848 r. we Francji wybuchła rewolucja czerwcowa zerwał wszelkie stosunki z Francuzami. Ostatnim ważnym wydarzeniem w życiu Mikołaja I Romanowa, a jednocześnie w czasach jego panowania była, ostatecznie przegrana, wojna krymska. Imperator chciał wykorzystać słabość Turków i opanować Morze Czarne, a ponadto zdobyć więcej wpływów na Bałkanach. Zachodnie mocarstwa nie zgadzały się na takie działanie. Rosyjscy dyplomaci wysłani do Turcji, przedstawili warunki trudne do zaakceptowania, m.in. protektorat Rosji nad ludnością prawosławną na terytorium Imperium Osmańskiego. Gdy strona turecka nie przyjęła propozycji rosyjskich, poselstwo zerwało wszelkie dyplomatyczne relacje. Turcja wypowiedziała Rosjanom wojnę, a w bitwie pod Synopą rozbita została flota turecka. Działanie te wymagało reakcji ze strony Francji i Wielkiej Brytanii. W 1854 roku wspomniane mocarstwa nakazały Rosjanom wycofać się z rumuńskich księstw, a następnie wypowiedziały wojnę Imperium Rosyjskiemu, która trwała 2 lata. Walki koncentrowały się na obleganiu Sewastopola. Wojska koalicji antyrosyjskiej prowadziły oblężenie przez 349 dni i 11 września 1855 roku zajęły miasto.Rosja ostatecznie przegrała wojnę krymską i przyjęła ,,Cztery Punkty”. Działaniami na Krymie swoje panowanie zakończył Mikołaj I Romanow, a następcą został jego syn, Aleksander II, który w wieku 18 lat odwiedził prawie 300 carskich prowincji. Gdy wrócił odpoczywał w Bad Ems, mieście uzdrowiskowym w Niemczech. Po jakimś czasie wyruszył w kolejną drogę, po Europie. Najpierw odwiedził Prusy, następnie Wiedeń.

Po wizycie w stolicy Austrii, ruszył do Włoch, a następnie kolejne państwa niemieckie Wirtembergia, Hesja-Darmstadt i Badenia.

Po nieudanej wojnie krymskiej, Aleksander II, który był już carem Imperium Rosyjskiego wprowadził wiele reform społecznych i gospodarczych, najważniejszą była reforma uwłaszczeniowa, która po wielu latach przygotowywania weszła w życie, po wydanym w 1861 roku carskim manifeście o reformie. Na mocy tejże reformy około 22 milionów chłopów w Rosji uzyskało wolność osobistą. Pełna realizacja zmian trwała kilkanaście lat, była bardzo korzystna dla państwa i właścicieli ziemskich, ponieważ otrzymywali oni pieniądze. Chłopi natomiast otrzymywali ziemie, ale zostali obciążeni podatkami. Aleksander II początkowo był łagodniejszy dla Polaków od swojego ojca, w 1856 zniósł stan wojenny na Litwie i w Królestwie, ponadto ogłosił amnestię dla popowstaniowej emigracji z roku 1831. Podkreślał przy tym, że Polacy mieli wyzbyć się marzeń o reformie politycznej. Powstanie styczniowe, które wybuchło w 1863 roku armie carskie skutecznie stłumiły. Aleksander II przeprowadził wiele zmian w latach sześćdziesiątych XIX wieku. Wprowadził reformę agrarną, a poza tym inne ustawy dotyczącę m.in. urzędów ziemskich, które miały być odpowiedzialne za określony teren, reformy szkolnictwa, sądownictwa i wojska.

Dyplomacja rosyjska starała się przez 15 lat o zniesienie zakazów w rejonie Morza Czarnego, które nakładał traktat paryski po wojnie krymskiej. W tym celu Imperium Rosyjskie starało się o poparcie Francji, Austrii i Prus. Francja i Austria nie wspierały roszczeń rosyjskich, tylko Prusy wsparły Rosję, w zamian za neutralność w wojnie prusko-francuskiej w 1870 roku. Efektem tych działań była konferencja mocarstw europejskich w Londynie. Imperium Rosyjskie uzyskało możliwość posiadania floty wojennej i budowy umocnień na wybrzeżach Morza Czarnego. W latach 1872-1873 Aleksander II Romanow włączył się w budowę porozumienia z Rzeszą Niemiecką i Austro-Węgrami, a owocem tego był Sojusz Trzech Cesarzy. W wyniku pertraktacji z Chinami w 1858 roku do Rosji przyłączony został Kraj Nadamurski i Kraj Ussuryjski. W roku 1867 za 7,2 miliona dolarów Imperium Rosyjskie sprzedało Półwysep Alaskę Stanom Zjednoczonym.

Uważam, że Rosjanie popełnili błąd sprzedając Alaskę, ponieważ nieumiejętnie zagospodarowali połacie terenu jakim dysponowali, wartość tego półwyspu była ponad 2-krotnie większa niż cena za jaką Stany Zjednoczone nabyły te tereny, a nieoszacowaną wartość miały podziemia. Imperium Rosyjskie otrzymało w przeliczeniu około 11 milionów rubli, za teren który bez oszacowanej wartości złóż podziemnych miał wartość 27 milionów rubli.

W wyniku wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877-1878, Rosja odzyskała południową Besarabię. Gdyby nie interwencja mocarstw zachodnioeuropejskich, postanowienia tej wojny, byłyby o wiele korzystniejsze dla Rosji, lecz po dokonanym w kilka miesięcy po traktacie pokojowym w San Stefano, kongresie berlińskim, ustalono właśnie takie warunki.

Warto wspomnieć, że na Aleksandra II zorganizowano łącznie siedem zamachów, pierwszy w 1866 roku. Siódmy atak, który odbył się 13 marca 1881 roku doprowadził do śmierci imperatora. Śmierć imperatora przekreśliła plany wprowadzenia bardzo ważnej reformy społeczno-ustrojowej, która ograniczyć miała samodzierżawie.

Tron po Aleksandrze II przejął jego syn Aleksander III. Historycy twierdzą, że był dobrym monarchą z kilkoma wadami. Na początku energicznie wprowadzał reformy, ale rosyjska opozycja zniechęciła go do dalszego działania. Zgadzam się z tą opinią i uważam, że Aleksander II Romanow był naprawdę dobrym władcą.

Aleksander III w młodości wychowywany w szacunku dla religii prawosławnej i rządów autokratycznych miał wyrobione przekonanie, że powinien być przykładem pobożności, uczciwości, solidności i cnotliwości. Ze wszystkich Romanowów Aleksander III imponował bardzo ,,rosyjskim” wyglądem. Był potężnie zbudowany. Ponadto nie stronił od alkoholu i przypominał po prostu rosyjskiego chłopa.

Dewizą jego władzy miało być ,,prawosławie-samowładztwo-narodowość”.

Cesarz próbował wzmocnić znaczenie języka rosyjskiego i religii prawosławnej, w wyniku czego prześladowano język polski oraz prawa katolików. Głównym obiektem prześladowań stali się Żydzi, których oskarżano o udział w zabójstwie poprzednika Aleksandra III. Setki tysięcy Żydów bezpowrotnie opuściło Rosję.

Poza tym zrezygnowano z zaplanowanych reform, jednocześnie wprowadzając tzw. kontrreformy.

Reforma uwłaszczeniowa Aleksandra II spowodowała podaż robotników najemnych, przemieszczających się do miast, co wpłynęło na przyspieszenie rozwoju kapitalistycznych form gospodarki w Rosji. Produkcja węgla kamiennego w 1860 roku wynosiła 300 tysięcy ton, a w roku 1900 już 16 milionów ton. Oprócz tego szczególnie szybko rozwijało się budownictwo kolejowe. W 1860 roku w Imperium Rosyjskim było 3 tysiące kilometrów szlaków kolejowych, a 40 lat później już 54 tysiące kilometrów.

Nowy car łatwo rozprawiał się z terrorystami, mnożył aresztowania, śledztwa i tortury. Przeprowadził reformę służb specjalnych, powstała ,,Ochrana”. Ponadto Konstantin Pobiedonoscew zainspirował założenie tajnej organizacji nazwanej ,,Święta Drużyna”. Miała ona chronić Aleksandra III.

Może to dzięki tym działaniom zamach petersburski, czyli planowane morderstwo cara Aleksandra III, został udaremniony 1 marca 1887 roku. Spiskowcy, tuż przed zamachem zostali aresztowani na skutek rutynowych działań policji. W przygotowaniu do zamachu uczestniczyli m.in. Bronisław Piłsudski, Józef Piłsudski oraz Aleksandr Uljanow (starszy brat Włodzimierza Lenina).

W ostatnich latach XIX wieku pogorszyły się stosunki niemiecko-rosyjskie. Imperium Rosyjskie zbliżyło się wtedy do Francji, zawierając z nią konwencję wojskową o wzajemnej pomocy. Cesarz rosyjski dość zręcznie manewrował między mocarstwami, rywalizował, ale unikał otwartej konfrontacji. .

Car Aleksander III Romanow zmarł w 1894 roku na Krymie.

Jego następcą został ostatni car Imperium Rosyjskiego i ostatni władca z dynastii Romanowów – Mikołaj II.

Uważam, że Aleksander III był złym władcą, bardzo represyjnym, co potwierdzał proces rusyfikacji.

Już po przejęciu rządów Mikołaj II, według plotek rozważał powrót do liberalnej polityki dziadka, czyli Aleksandra II, jednak z czasem uległ wpływowi Konstantina Pobiedonoscewa i opowiedział się po stronie tradycyjnego samowładztwa. Na początku 1895 roku w czasie spotkania z delegacją ziemstw, wojsk kozackich, szlachty i miast nazwał nadzieję przedstawicieli ziemstw na udział w rządzeniu państwem ,,bezsensownymi marzeniami”.

Jan Sobczak twierdził, że w chwili objęcia tronu Mikołaj II nie miał jeszcze jasno sprecyzowanego programu polityki wewnętrznej.W polityce zagranicznej kontynuował zawarte przez ojca przymierze z Francją, dążył do rozszerzenia wpływów rosyjskich na Bałkanach i w Azji. Nie godził się na autonomię dla Królestwa Polskiego.

W 1904 r. sprowokował przegraną rok później wojnę z Japonią. Okazała się ona pasmem klęsk wojsk carskich i przyczyniła się do wybuchu protestów społecznych, domagających się przeprowadzenie reform społeczno-politycznych. Wojsko krwawo zakończyło pokojową demonstrację w Petersburgu zorganizowaną przez Gieorgija Gapona.

W sierpniu 1905 roku wydał manifest, powołujący do życia dumę państwową, która miała być jedynie doradczym organem cara. Ponadto w październiku 1905 roku wydał manifest październikowy, który znosił część ustaw represyjnych, m.in. pozwolił na przywrócenie języka polskiego w szkolnictwie Kongresówki. W 1906 nadał Rosji konstytucję, która pozwalała carowi zawetować ustawy głosowane w Dumie i zapewniała mu szereg innych przywilejów. W 1906 roku Mikołaj II odwołał Sergieja Wittego z urzędu premiera, a na jego miejsce powołał Piotra Stołypina, który skutecznie tłumił rewolucję i wprowadził ważne reformy. Przeprowadził reformę agrarną, uznał wolność do zrzeszeń, przeprowadził zmiany w szkolnictwie i wojsku. Niestety, Stołypin został zamordowany w 1911 roku.

Moim zdaniem Mikołaj II nie sprostał zadaniu i zawiódł jako car. W tamtym okresie Imperium Rosyjskie, aby przetrwać potrzebowało silniejszej postaci. Ostatecznym ciosem wymierzonym w stronę Rosji była I Wojna Światowa. Mikołaj II opowiedział się po stronie Francji. Kryzys panujący w państwie rosyjskim doprowadził do rozwoju socjalizmu i wybuchu rewolucji lutowej i październikowej w 1917 roku.

Opisane przeze mnie lata z historii Rosji przedstawiają nam politykę carów rosyjskich w bardzo ,,imperialnym” świetle. Każdy władca rosyjski rządzący państwem na przełomie XVIII i XIX wieku bardzo agresywnie działał wobec sąsiadów i do pewnego czasu skutkowało to zwycięstwami rosyjskimi, kolejnymi terytorialnymi zdobyczami. Wszystko zmieniło się od przegranej wojny krymskiej. To wtedy potęga Imperium Rosyjskiego zaczęła przeżywać kryzys, który wolnymi krokami doprowadził do upadku caratu w Rosji. Moim zdaniem, gdyby Alaska pozostała w rękach rosyjskich doprowadziłoby to do agresji na terenach Ameryki Północnej i władcy Imperium próbowaliby poszerzać swoje wpływy na terenach sąsiadujących z Półwyspem Alaska. Na szczęście pozostaje to tylko kwestią moich rozważań, dywagacji. Zdecydowanie największym błędem rosyjskiej polityki był imperializm.